Psttravmatik stress pozuntusu (PTSP) insanın ağır travmatik hadisədən sonra uzunmüddətli psixoloji və emosional çətinliklər yaşaması ilə xarakterizə olunan bir narahatlıq pozuntusudur. Bu vəziyyət adətən insanın həyatı və ya təhlükəsizliyi üçün ciddi təhlükə yaradan hadisələrdən (məsələn, müharibə, təbii fəlakət, qəza, fiziki və ya cinsi zorakılıq, terror hücumu və s.) sonra inkişaf edir.
    PTSP-nin əsas simptomları:
   PTSP müxtəlif simptomlarla özünü göstərə bilər. Bu simptomlar əsasən dörd kateqoriyaya bölünür:
  1.Travmanın təkrar yaşanması (intruziv simptomlar):
  - Keçmiş travmatik hadisəni təkrar xatırladan kabuslar və ya flashback-lər
  - Hadisəni xatırladan səslər, qoxular və ya situasiyalar qarşısında güclü emosional reaksiya
  - Şiddətli qorxu, panik və ya fiziki reaksiyalar (ürək döyüntüsünün artması, tərləmə, titrəmə)
  2.Qaçınma və emosional hissiyatın azalması:
  - Travmanı xatırladan insanlardan, yerlərdən və ya fəaliyyətlərdən qaçmaq
  - Emosional uyuşma (heç bir şeyə maraq göstərməmək, duyğusuzluq)
  - Keçmiş həyat tərzindən uzaqlaşma və sosial əlaqələrin zəifləməsi
  3.Mənfi düşüncələr və əhval dəyişikliyi:
  - Özünü günahlandırmaq və ya dünyanı təhlükəli yer kimi görmək
  - Daimi kədər, ümidsizlik və ya neqativ emosiyalar
  - Yaddaş problemləri, xüsusilə travmatik hadisənin müəyyən detallarını xatırlamaqda çətinlik çəkmək
  4.Həddindən artıq həyəcan və reaksiya vermə (hiperarousal simptomlar):
 - Daimi narahatlıq və ayıq vəziyyətdə olmaq (hipervijilans)
 - Asanlıqla qorxmaq və ya əsəbiləşmək
 - Yuxu pozuntusu (yuxusuzluq və ya kabuslar)
 - Qəzəb partlayışları və ya aqressiv davranışlar
  PTSP-nin Səbəbləri və Risk Faktorları:
 PTSP travmatik hadisələrə məruz qalan hər kəsdə inkişaf etməyə bilər. Risk faktorları bunlardır:
 Uşaq vaxtı travmatik hadisə yaşamaq
 Zorakılıq, müharibə, qəza və ya fəlakətlərlə qarşılaşmaq
  Ailə üzvlərində psixiatrik problemlərin olması
  Şəxsi və sosial dəstəyin olmaması
  Beyində stress reaksiyasına cavab verən neyrobioloji dəyişikliklər
    PTSP-nin müalicəsi:
   PTSP müalicə oluna bilən bir vəziyyətdir. Müalicə üsulları aşağıdakılardır:
   1.Psixoterapiya:
 Koqnitiv-davranış terapiyası (KDT): Mənfi düşüncələri və qorxuları dəyişdirməyə kömək edir.
 Ekspozisiya terapiyası: Travmatik hadisə ilə bağlı xatirələri idarə etməyə və qorxularla üzləşməyə kömək edir.
 EMDR (Göz Hərəkatı ilə Desensitizasiya və Yenidən Emal): Beyinin travmatik hadisələri daha sağlam şəkildə emal etməsinə kömək edir.
   2.Dərman müalicəsi:
  Antidepressantlar (serotonin geri tutucu inhibitorları – SSRI)
 Anksiyolitiklər və sakitləşdiricilər (qısa müddətli istifadə üçün)
  Yuxu və emosional tənzimləmə üçün digər dərmanlar
  3.Dəstək qrupları və həyat tərzi dəyişiklikləri:
  Travma keçirmiş insanlarla danışmaq və paylaşmaq
   Meditasiya, yoqa və fiziki məşqlər
   Alkoqol və narkotik istifadəsindən uzaq durmaq
  Sosial dəstəyi artırmaq və sevdiklərinizlə vaxt keçirmək
  PTSP-nin qarşısını almaq mümkündürmü?
 Bəzi hallarda PTSP-nin inkişafının qarşısını almaq mümkündür:
 Travmatik hadisədən sonra erkən psixoloji dəstək almaq
 Emosional hissləri bastırmaq əvəzinə danışmaq və paylaşmaq
  Stressi idarə etməyi öyrənmək və sağlam həyat tərzi sürmək